Գալստյան կիրակի
ԳԼՈՒԽ Թ
Քրիստոսի երկրորդ գալստյան խորհուրդը
«Բայց ձեզ ասում եմ, որ այսուհետև Ինձ այլևս չեք տեսնի, մինչև որ ասեք` օրհնյա՜լ է Նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով»: Մատթ. ԻԳ(23) 39
Մեծ պահքի կիրակիների ոսկե շղթայի վերջին օղակի համար ավելի պատշաճ և ավելի իմաստալից անուն չէր կարելի երևակայել: Կիրակիի խորհուրդը մեծանում և համապարփակ նշանակություն է ստանում նրանով, որ այն նվիրված է Հիսուսի ոչ միայն երկրորդ, այլ նաև Նրա առաջին ԳԱԼՍՏՅԱՆԸ:
Որպես ծանոթություն ավելացնենք, որ ուրիշ եկեղեցիներ էլ ունեն «Գալստյան» անունով կիրակի, որը, սակայն, նրանց տոնացույցում այլ տեղում է դրված: Արևմտյան Եկեղեցու համար այդ օրն ընկնում է Ծննդյան տոնը կանխող 4-րդ կիրակիին, իսկ Օրթոդոքս Եկեղեցու համար` Ծննդից առաջ 7-րդ կիրակիին, ինչը համապատասխանում է մեր «Հիսնակաց» կիրակիին, որը Ծննդից 50 օր առաջ է գալիս:
Երբ Քրիստոսի Երկրորդ Գալստյան մասին խորհրդածություն ենք ձեռն արկում, գիտակցում ենք, որ շատ դժվար նյութի մեջ ենք մտնում: Նյութ, որը, նախ, միգամածային է, նյութ, որը դուրս է ժամանակի և միջոցի մեզ ծանոթ ըմբռնումներից: Մյուս կողմից, նյութ, որը սխալ է հասկացվել մինչև իսկ Քրիստոսին ժամանակակից սերնդի կողմից:
Վերջապես, նյութ, որն ամենից ավելի է գայթակղության քար դարձել բոլոր նրանց համար, ովքեր հանդգնորեն են մոտեցել դրան: Ոմանք բոլորովին են այն մերժել` ընդունելով հանդերձ Ավետարանի մնացյալ ուսուցումն երը և պահելով քրիստոնյա անունը: Ոմանք միամիտ դյուրահավատությամբ ճշտել են Երկրորդ Գալստյան թվականները և պարտվել իրենց հաշիվները սխալ դուրս գալու պատճառով: Քրիստոնյա քարոզիչների և հավատացյալների մեծագույն մասը նախընտր ել է լուռ մնալ այս մասին` այն ոչ մերժել, ոչ էլ, սակայն, քարոզել կարողանալով:
Արդարև, բարոյական նյութ չէ, որ կարողանաս զարկել կյանքի փորձաքարին: Պատմական դեպք էլ չէ, որ, հիմնվելով կատարված լուրջ պրպտումների և փաստերի վրա, կարողանաս մերժել կամ ընդունել: Ոչ էլ կիրարկելի խորհուրդ, որը չհասկանալով հանդերձ կիրարկես` Հաղորդության, Մկրտության նման: Ապագայի վրա բացված հայտնություն է… Եվ մենք` սովորական մարդիկս, արտոնված ենք անցյալով ու ներկայով զբաղվելու: Ապագայի տերն Աստված է:
Ուստի մենք ընտրեցինք ապահովագույնը` Ավետարանի ճանապարհը. ուրիշ կերպ արդեն չէինք կարող անել: Ուրեմն, մեր առաջադրանքն այս մասին Ավետարանի ասածները համառոտել և ցույց տալն է, մեր ժամանակն երի նյութը կիրարկելը` եզրակացնելու համար, որ ինչպես յուրաքանչյուր սերունդ, մենք էլ «ժամանակների լրումի» ճանապարհին ենք և ուղիղ գծով, մինչև իսկ գահավիժորեն, գնում ենք դեպի Քրիստոսի Երկրորդ Գալստյան արշալույսը:
Առաջին Գալուստը
Մեծ պահքի վերջին այս կիրակին «Գալստյան» կոչելով, եկեղեցին նախ հիշեցնում է Փրկչի Առաջին Գալուստը, այսինքն` մարդեղությունը, հավատացյալների մտքում թարմացնելու համար ավետարանական այն հիմնական ճշմարտությունը, թե մարդու վերականգնումը հնարավոր եղավ Քրիստոսի Առաջին Գալստյամբ, երբ Նա զանազան տնօրինություններ կատարեց, որոնցով մարդու հոգու փրկության կարելիությունը ստեղծվեց:
Հիսուսի Առաջին Գալուստը կատարվեց իբրև Ս. Գրքում խոստացված Մեսիայի հայտնություն: Եվ արդարև, այս կիրակի ավետարանական ընթերցվածքն սկսվում է Հիսուսի մեսիական հանգամանքը հաստատելով: «Մեսիան» հին մարգարեների կողմից կանխատեսված և բոլորի կողմից ակնկալված Փրկիչն էր, Ով, ըստ Ավետարանի և, հետևաբար, քրիստոնեական հավատի, աշխարհ եկել և մարմնացել էր Հիսուսի անձում («Մեսիա» բառի հունարենը «Քրիստոսն» է, որը թարգմանվում է «Օծյալ»): Կրոնական այս ճշմարտությունը Հիսուսն Իր քարոզության սկզբնական շրջանում քողարկված պահեց, բայց վերջին շրջանում հարկավոր նկատեց խոսքով բացահայտել թե՛ աշակերտներին և թե՛ հրեա հանրությանը:
Մի օր Հիսուսը հարցրեց հրեաների կրոնական առաջնորդներին.
-Ի՞նչ է ձեր կարծիքը Մեսիայի մասին, ո՞ւմ որդին է:
Հարցը դյուրին էր, և գրեթե բոլորն անգիր գիտեին, ուստի պատասխանեցին.
-Դավթի:
-Սակայն ինչպե՞ս է, որ Դավիթը, Աստծո Հոգուց ներշնչված, Նրան հետևյալ սաղմոսում «Տեր» է կոչում. «Տերն իմ Տիրոջը (Մեսիային) ասաց. նստիր իմ աջ կողմում, մինչև քո թշնամիներին ոտքերիդ համար պատվ անդան դարձնեմ»: Եթե Դավիթը Նրան Տեր է կոչում, -շարունակեց Հիսուսը, -ինչպե՞ս կարող է Նա նրա որդին լինել:
Բոլորը մնացին պապանձված: Այդ ժամանակ Հիսուսը բացեց Իր` բառացիորեն «օրհնյալ բերանը» և «վայերի» մի տեղատարափով տառացիորեն «լվաց» փարիսեցիների ու դպիրների դասակարգը` դուրս բերելով նրանց ներքին բրտացած տգիտությունն ու կեղծավորությունը: Իր այս տիրական ու բարոյական մտրակահարությամբ Հիսուսը հաստատեց Իր` ո՛վ և ինչո՛ւ աշխարհ եկած լինելը: Եկել էր ոչ միայն մարդկանց փրկարար ապաշխարանքի հրավիրելու, նրանց մտքերը և սրտերը լուսավորելու, այլ նաև անզիջող մեղավորներին դատապարտելու.
«Դատելու համար եկա աշխարհ, որպեսզի չտեսնողները տեսնեն և տեսնողները կուրանան»:
Փարիսեցիներից ոմանք, որ Նրա հետ էին, երբ այս լսեցին, ասացին.
«Մի՞թե մենք էլ ենք կույր»: Հիսուսը պատասխանեց. «Եթե կույր լինեիք, հանցանք չէիք ունենա, բայց քանի որ ասում եք, թե տեսնում եք, դրանով ձեր մեղավոր լինելն եք հաստատում»:
Օրվա ավետարանական երկար հատվածի միայն վերջին նախադասությունը կարելի է Քրիստոսի Երկրորդ Գալստյան ակնարկ նկատել.
«Ձեզ ասում եմ, որ այսուհետև Ինձ այլևս չեք տեսնի, մինչև որ ասեք` օրհնյալ է Նա, Ով գալիս է Տիրոջ անունով»:
Երկրորդ Գալուստը
Որ քրիստոնեական Եկեղեցին հավատում է Քրիստոսի Երկրորդ Գալստյանը, այս մասին, նախ, տարակույսի ոչ մի նշույլ չի թողնված Ավետարաններում, ուր երկար հատվածներ կան, որոնցում պատկերավոր ձևով նկարագրվում է, թե ինչ հանգամանքներում պետք է տեղի ունենա այդ Գալուստը:
Երկրորդ` Պողոսի և մյուս առաքյալների թղթերը լի են այս մասին ակնարկներով, ուսուցումներով ու հորդորներով: Ապա, վերջապես, այս հավատքը Եկեղեցին մտցրել է իր Հավատո հանգանակ.
«Գալոց է նովին մարմնովն և փառօք Հօր ի դատել զկենդանիս և զմեռեալս»
Նախնական Եկեղեցին հավատում էր, որ Հիսուսի Երկրորդ Գալուստը շատ չպիտի ուշանա: Մինչև իսկ աշակերտներն այնպես կարծեցին, որ Հիսուսի Երկրորդ Գալուստը Նրա Հարությամբ արդեն իսկ տեղի է ունեցել, ուստի հարցրեցին Հարուցյալին, երբ Նա տակավին իրենց հետ էր.
«Տե՛ր, Մեսիական թագավորությունն ա՞յս ժամանակում պիտի վերահաստատես»:
Հիսուսի պատասխանը ոչ միայն Նրան շրջապատող առաքյալների համար էր, այլ նաև բոլոր ժամանակների բոլոր քրիստոնյա սերունդների համար.
«Ձեզ չի վերաբերում իմանալ այն ժամերը և ժամանակները, որոնք Հայրն Իրեն է վերապահել: Սակայն դուք պիտի զորություն ստանաք, երբ Սուրբ Հոգին ձեզ վրա իջնի, և Ինձ համար վկաներ պիտի լինեք Երուսաղեմում ու աշխարհի տարբեր ծայրերում»61:
Նույն գաղափարը Հիսուսը հայտնել էր նաև Իր երկրավոր կյանքի ընթացքում: Ակնարկելով վերստին Իր Գալուստը` ասել էր.
«Այդ օրվա և ժամի մասին ոչ ոք չգիտի. ոչ երկնքի հրեշտակն երը, ոչ էլ Մարդու Որդին (ակնարկելով Իրեն), այլ միայն Հայրը»62:
Հակառակ այս հստակ հայտնությանը, բոլոր դարերում և բոլոր ժամանակներում գտնվել են մարդիկ և քրիստոնեական խմբակներ, որոնք ճշտել են Հիսուսի Երկրորդ Գալստյան օրը և թվականը: Օրինակ` փրկչական 1000 թվականն այդպիսի եռուզեռի մի շրջան է եղել, և մարդիկ ահավոր անձկության են մատնվել Նրա վերադարձի ակնկալությամբ:
19-րդ դարում մեջտեղ եկան հատկապես «Գալստական» (ադվենտիստ) կոչված աղանդավորները, ովքեր 1840 -ականթվականներին տակնուվրա արեցին մարդկանց ներաշխարհը:
Մինչև օրս էլ այս մարդկանց արմատը չի չորացել, ովքեր շեշտը դնում են Քրիստոսի Երկրորդ Գալստյան վրա և խղճահար հոգիներին պահում հոգեկան տագնապի մեջ` շարունակ փողհարելով, թե «մոտ է» Տիրոջ Գալուստը: Եկեղեցին արդարև հավատում է, թե օրերից մի օր Քրիստոսը «գալոց է նովին մարմնով և փառօք Հօր ի դատել զկենդանիս և զմեռեալս», այսինքն` պետք է գա և վերջ դնի ներկա կարգուսարքին և պետք է բացի փրկված մարդկության հարուցյալ ու փառավորյալ կյանքի վարագույրը, սակայն ոչ ոք չի կարող իմանալ Նրա վերըստին Գալստյան ստույգ թվականը: Հիսուսը զանազան պատկերներով բացատրում է Իր Գալստյան հանկ արծակիությունը: Փայլակի նման կլինի, որը հանկարծ տեսանելի կդառնա երկնքում: Կնմանվի գողի, որի ժամանակը ոչ ոք չի կարող իմանալ, հեռու աշխարհ գնացած տանտիրոջ, ով օրերից մի օր հանկարծ վերադառնում է, երբ ոչ ոք չի ակնկալում նրա վերադարձը63:
Երկրորդ Գալստյան նախանշանները Թեև Հիսուսը չի ասում, թե երբ պետք է տեղի ունենա Իր Գալուստը, բայց հաստատում է, թե ինչե՛ր պետք է պատահեն նախքան Իր վերադարձը: Հիսուսի Երկրորդ Գալուստից առաջ, ըստ Ավետարանի, բարոյական ու ֆիզիկական տագնապի և կործանումի դեպքերի շարք կլինի: Նախ կերևան «սուտ մարգարեներ», ովքեր կքարոզեն և կհայտարարեն, թե` «ես եմ Քրիստոսը և շատերին կմոլորեցնեն»: Նրանց թակարդից ազատվողները Քրիստոսի թշնամիներից կենթարկվեն հալածանքների.
«Ձեզ նեղության պիտի մատնեն և պիտի սպանեն ձեզ… Անօրենության շատանալուց` շատերի սերը պիտի ցամաքի»:
Երրորդ` պատերազմներ և պատերազմական պատրաստություններ կլինեն.
«Ազգ ազգի դեմ պիտի ելնի… և պիտի լինեն համաճարակներ»:
Եվ, վերջապես, երկնքի վիճակը կխանգարվի.
«Արեգակը պիտի խավարի, և լուսինն իր լույսը չպիտի տա, և աստղերը երկնքից պիտի ընկնեն»:
Աշխարհը տակնուվրա պիտի լինի, և մարդիկ ահավոր շվարումի ու շփոթմունքի պիտի մատնվեն64:
Այս նախանշաններից շատերը Եկեղեցու հիմնումից մինչև մեր օրերը պատահել և շարունակում են ու կշարունակեն պատահել մինչև աշխարհի վախճանը: Բոլոր հերետիկոսները, Ավետարանում հիշվածներից մինչև եկեղեցական պատմության մեջ ի հայտ եկած «հարյուր հիսունինը» հերձվածողներն ու աղանդավորները, ըստ մեր ձեռնադրության Մաշտոցի թվարկման, մինչև մեր օրերի եհովայականները, գալիս են «հանուն Քրիստոսի», և եթե նույնիսկ բացեիբաց չեն հայտարարում` «ես եմ Քրիստոսը», սակայն խոսքով ու գործով դրան են միտում: Քրիստոսն է «ճանապարհը, ճշմարտությունը և կյանքը»65: Եվ բոլոր հերետիկոսներն անխտիր հայտարարում են, թե իրենց քարոզածն է «ճշմարտությունը», իրենք է, որ ցույց են տալիս ուղիղ «ճանապարհը», և, վերջապես, իրենց ուսուցումն է, որ պարգևում է հավիտենական «կյանք»: Ուրիշ խոսքով` իրենք իրենց ուղղակի կամ անուղղակի հռչակել են «փրկության առաքյալ», ինչը նշանակում է գողանալ Քրիստոսի տեղը և դերը:
Սրանց համար է, որ Քրիստոսն ասում է. «Զգո՛ւյշ եղեք, գուցե մեկը ձեզ խաբի, որովհետև շատերը կգան իմ անունով և շատերին կմոլորեցնեն. մի՛ հավատացեք նրանց»66: Սրանք այն մարդիկ են, ովքեր շարունակ Ավետարանից են ճառում, սակայն իրականում շեշտում են իրենց հատուկ ինչ-ինչ ուսուցումները` մերժելով ավետարանական կամ ավանդական այլ ուսուցումներ, ամեն ինչ անում են «մոլորեցնելու համար, եթե հնարավոր է, նաև ընտրյալներին: Մի՛ գնացեք նրանց ետևից», -եզրակացնում է Հիսուսը:
Բացի սրանցից, բոլոր նրանք, ովքեր ասել և շարունակում են ասել, թե մարդու անհատական կամ ընկերության հավաքական փրկությունը Քրիստոսի քարոզած ավետարանական սկզբունքներից տարբեր միջոցների կիրառման մեջ է, գիտակցաբար կամ անգիտակցաբար մոլորեցնող են: Պատմությունը այս հավաստման վկան է, որը ճշմարտված է գրեթե բոլոր հերետիկոսների կյանքում և քարոզության, ինչպես նաև բոլոր ընկերային նոր սկզբունքների ու նոր փիլիսոփայությունների կիրառման փորձերի ընթացքում:
Սխալ չհասկանանք: Չենք ցանկանում ասել, որ բոլոր հերետիկոսները և բոլոր ընկերային (սոցիալական-թարգմ.) նոր համակարգերի քարոզիչներն անպատճառ և, ի վերջո, ամբողջությամբ սխալվում են, ոչ: Հերետիկոսության էությունը մասնակի ինչ-որ ճշմարտության շեշտումն է` ի հեճուկս հիմնական ճշմարտությունների: Արիոսը կամ Նեստորը երբ շեշտը դնում էին Հիսուսի մարդկային բնության վրա, բոլորովին սխալ բան չէին քարոզում. նրանց մոլորությունը Քրիստոսի աստվածությունն ուրանալու մեջ էր: Նույնն է ընկերային նոր համակարգերի պարագան, որոնք Ավետարանից դուրս կամ ի հեճուկս Ավետարանի փորձում են մարդուն կամ ընկերությունը բարեկարգել: Ֆրանսիական հեղափոխությունը երբ «Հավասարություն, եղբայրություն, ազատություն» նշանաբանով ճանապարհ էր ընկնում, ավետարանական հիմնական սկզբունքներն էր, որ փորձում էր իրագործել ընկերության մեջ, բայց` առանց Աստծո գաղափարի: Իբրև տեսություն այնպես է թվում, թե առանց Աստծո գաղափարի կարելի է ընկերությունը բարեկարգել, և կարելի է «հավասարությունը, եղբայրությունը, ազատությունը» ընկերության մեջ իրագործել, սակայն փորձարարական ու պատմական իրողությունները գալիս են հաստատելու, որ դա անկարելի է` առանց ընկերությունը կազմող անհատների ներքին և հոգեկան փոփոխության: Եվ առանց Աստծո մասնավոր միջամտության, անկարելի է ներքին փոփոխություն: Դրա համար է, որ այդ հոյակապ նշանաբանը` «Հավասարություն, եղբայրություն, ազատություն», այսօր գրեթե միայն մնացել է դրամների վրա, որը բոլոր անհավասարությունների, բոլոր եղբայրադավ կռիվների և, վերջապես, բոլոր ազատությունների այլասերման ու կաշկանդման տևական խորհրդանշանն է:
Նույնն է մարքսիզմի և լենինիզմի պարագան: Երբ սրանք համայնավարություն (կոմունիզմ-թարգմ.) են քարոզում և փորձում այն կիրարկել` երբեմն իդեալիստի այնքան եռանդով, սխալ բան չէ, որ անում են, ընդհակառակը, քրիստոնեական եկեղեցու առաջին օրերի կիրարկած սկզբունքներից մեկն է, որ ընկերային վարդապետության և հասարակարգի են վերածում: Բայց մոռանում են, որ այդ սկզբունքը չի պարտադրվում, այլ գործադրվում է ինքնահոժար միմյանց հասկանալով: Պարտադրությամբ ճշմարիտ և իսկական համայնակեցություն հաստատել անկարելի է: Պարտադրությունը ենթադրում է բռնություն և անխուսափելիորեն առաջնորդում բռնակալության: Իսկ բռնակալությունը, ի վերջո, եղծում է ամեն ինչ` ամենից առաջ մարդու ազատությունը, որը բանականության հետ մարդուն մարդ դարձնող հիմնական չափանիշն է: Իսկական համայնակեցությունն իբրև հիմք ունի ավետարանական այն վարդապետությունը, թե Աստված բոլորիս Հայրն է, մարդկությունը, առանց գույնի, ցեղի և լեզվի խտրության, Նրա զավակները, ամբողջ մարդկությունը կազմում է մեկ ընտանիք, և, հետևաբար, ինչպես նահապետական ընտանիքում ամեն ինչ` արտ, այգի, կահկարասի, տունուտեղ, պատկանում է ընտանիքին, և ոչ ոք մտքով չի անցկացնում ընտանիքի որևէ անդամի շահագործել, այլ բոլորը կան և աշխատում են բոլորի համար, այդպես պիտի լինի նաև ընկերության մեջ. այդ ժամանակ կտիրապետի իրական և ճշմարիտ համայնական հասարակարգը: Նման հասարակարգը, սակայն, չի իրականանա առանց Աստծո կամքի և մարդու կյանքում Նրա օրենքի տիրակալության: Հոգեկան իրողություններն ուրանալով` ընկերային բարեկարգ դրություն հաստատել անկարելի է: Նյութապաշտության վրա անկարելի է հիմնել իմացական և ոգեղեն բարձր քաղաքակրթություն: Այդ է պատճառը, որ քիչ տեղերում է անհավասարությունը, բռնակալությունը և ատելությունը այնքան դյուրին հող գտել, որքան, օրինակ, ստալինյան համայնավարական հասարակարգում: Քիչ տեղերում են ազատ շարժվելու, ազատ խոսելու, ազատ գրելու և սեփական քաղաքական ճակատագիրն անկաշկանդ որոշելու մարդկային տարրական իրավունքներն այնքան բրտորեն կոխկրտված, որքան մեր օրերի այն ընկերային հասարակարգերում, որոնք ասպարեզ էին իջել մարդուն նրա երազած իրավակարգը` ազատությունը, հավասարությունը և եղբայրությունը պարգևելու… Ընկերային այս հասարակարգերն արդարև անուղղակի կերպով ասացին` «ես եմ», որ եկել եմ «մեսիական» թագավորությունը երկրի վրա հիմնելու: Հիսուսն ասում է. «Նրանց պտուղից կճանաչեք նրանց»67: Եվ ընկերային «բարի պտուղները» թվանշաններ չեն` քանի ֆաբրիկա, քանի գիտական ու տեխնիկական հաստատություններ և արտադրություններ, քանի օդանավ, մարտանավ ու տանկ ունի ընկերվարական (սոցի ալիստական-թարգմ.) հասարակարգը: Այլևս չենք հիշում ատոմային զենքերը, հրթիռն երը, սուզանավերը և այլն, և այլն: Դրանցից որոշները զուտ վնաս են` ի հաշիվ մարդկանց ընկերային երջանկության, ուրիշները` կրակ, որով խաղում է ստեղծված նոր հասարակարգը: Էական հարցը, որը կարոտ է լուծումի, այն է, թե դրանք որչափով են նպաստում աշխարհի խաղաղությանը և մարդկանց երջանկությանը, այսինքն` մտքին, հոգուն և ընկերային առողջ ազատությանը:
Սակայն սա երբեք չի նշանակում, որ մեր ժամանակների «մեսիա» հասարակարգերին հակադրվածները` «կապիտալիզմը», «դեմոկրատիան» կամ «սոցիալիզմը» և այլ բազմաթիվ «իզմեր», դեղ ու դարման են տառապող, կեղեքվող ու կաշկանդված զանգվածներին: Տարակույսից վեր է, որ ամերիկյան, ֆրանսիական, շվեյցարական կամ անգլիական սահմանադրությունն երը մարդկային, ընկերային ու բարոյական առաջադիմության հոյակապ փաստաթղթեր են և բացահայտորեն հիմնված են ավետարանական սկզբունքն երի վրա: Բայց այդքանը բավական չէ, որ «Աստծո թագավորությունը» հիմնված հռչակվի երկրի վրա: Կարևորը այդ սահմանադրությունն երը գործադրելու կոչված մարդկանց հոգին է, որովհետև
«հոգին է կենդանարարը, մարմինը մեծ օգտակարություն չունի»68:
Կամ`
«հոգին է կյանք տալիս, իսկ տառը [լոկ որին եթե մարդը կառչի] սպանում է»69:
Որպեսզի այդ սահմանադրությունները կարողանան իրենց նպատակին ծառայել, անհրաժեշտ է, որ դրանք գործածելու կանչված անհատները մշտապես Ավետարանի առողջ ուսուցումներով սնվեն և աճեն, որպեսզի այդ պետական փաստաթղթերը արդարև գործիքները լինեն Աստծո կամքի, որը տիրում է «երկնքում», տիրել տալու համար նաև «երկրի վրա»70: Անհավասարությունը և դասակարգային խտրականությունը, ցեղային անհ անդուրժողականությունն ու օտարների հանդեպ արհամարհանքը գլուխ բարձրացրած` քայլում են լավագույն սահմանադրություններն ունեցող երկրներում: Այստեղ էլ կան ազատությունների բիրտ սանձարձակություններ և չարաչար գործածություններ, անդնդախոր անհավասարություններ` նման մեծ քաղաքների երկնաքերերի և հեռավոր գյուղերի սևամորթների քայքայված հյուղակների միջև եղած անկամրջելի տարբերություններին: Ատելության խարույկներ են մխում` սևամորթներին այրելու և դաշույններ շողում` սպիտակամորթների սրտերին մխվելու… Ուրեմն, իրականացած և իրականանալու վրա է մեր Փրկչի այն կանխատեսությունը, թե բոլոր նրանք, ովքեր խոսքով կամ գործով հայտարարում են` «ես եմ» մարդկանց փրկություն բերողը, մոլորվածներ և մոլորեցնողներ են, որովհետև մեր ընկերային հասարակարգում առանց Քրիստոսի կենդանի ներկայության, ոչ մի բարիք չի կարող գոյանալ.
«Որովհետև առանց Ինձ ոչինչ չեք կարող անել», -ասում է Քրիստոսը:
Նրա կրոնական և ընկերային ուսուցումից դուրս մարդկության համար փրկություն չկա: Սրա վկան մարդկային ողջ պատմությունն է: Հերետիկոսները և ընկերային անաստված բարեկարգիչները եթե ճիշտ ու օգտակար ինչ-որ ուսուցում էլ ունեն, դա էլ է Ավետարանից ներշնչված: Դրա գործադրության միջոցները և մանրամասնությունները նրանց ստեղծագործությունն երն են. զուտ մարդկային հնարքն եր` հակադրված աստվածային և բարոյական օրենքներին ու սկզբունքներին, և, հետևաբար, նաև մարդկային այդ անկատար մեթոդների մեջ են նրանց վրիպումների պատճառն ու գաղտնիքը:
Իսկ հալածա՞նքը… որը երկրորդ նշանը պետք է լիներ Քրիստոսի Գալուստը կանխող ժամանակաշրջանի: Ե՞րբ է, սակայն, եղել, որ քրիստոնեությունը, իսկական և իրական քրիստոնեությունը, չի հալածվել: Բոլորիս ծանոթ են «Գործք առաքելոցում» նկարագրված դեպքերը: Ծանոթ են առաջին երեք դարերի գրեթե անընդմեջ հալածանքները քրիստոնեական Եկեղեցու դեմ` Ներոնից մինչև Դիոկղետիանոս, Սանատրուկից մինչև Տրդատ: Ծանոթ են «երկաբնակների» հալածանքները «միաբնակների» դեմ: Պապական Եկեղեցու հավատաքննության հալածանքներն ազատ ու ավետարանական հիմքերի վրա խորհողների և գրողների դեմ: Կաթոլիկների` բողոքականների, բողոքականների` կաթոլիկների դեմ հալածանքները: Հեղափոխությունների և համայնավարության հալածանքներն ընդդեմ ընդհանրապես Եկեղեցու: Էլ չենք հիշում հեթանոսների և այլադավանների հալածանքները նրանց մեջ ցրված և նրանց իշխանությանը ենթարկված քրիստոնյաների դեմ… Հալածանքներ, որոնք մինչև այս վայրկյանը շարունակվում են Չինաստանում, Սուդանում կամ աշխարհի այլ երկրներում:
«Եթե Ինձ հալածեցին, ապա ձեզ էլ կհալածեն»71,
-ասում է Տերը:
«Բոլոր նրանք, ովքեր ցանկանում են ապրել աստվածպաշտությամբ, ի Քրիստոս Հիսուս, պիտի հալածանքի ենթարկվեն»72,
-պատգամում է Պողոս առաքյալը:
Պատերազմնե՞րը… Եղե՞լ է, արդյոք, մի շրջան, երբ մարդկությունն ապրած լինի առանց պատերազմների` ավետարանական ժամանակների «հրեական պատերազմից» սկսած, երբ Երուսաղեմը հիմնահատակ կործանվեց, մինչև համամարդկային համայնակուլ երկու պատերազմները:
Մարդն իր սուրը երբեք պատյան չի դրել: Սուր է վերցրել և սրից ընկել:
«Լսելու եք պատերազմների ձայներ և պատերազմների լուրեր»73,
-ավելացնում է Հիսուսը: Ներկա սերնդի կյանքի ընթացքում տեսնված ու լսված պատերազմներն այսօր շարունակվում են Վիետնամում և Միջին Արևելքում:
Նաև հսկաների` Արևելքի ու Արևմուտքի միջև «պատերազմների լուրեր» ենք լսում և տակավին` փսփսուքներ «երրորդ համաշխարհայինի» մասին, որը բոլոր հնարավորություններն ունի երկրագնդի վրայից ամբողջ կյանքը, մարդկայինն էլ հետը, ոչնչացնելու: Եվ «ազգ ազգի վրա ելնելը», «սովը և սրածությունները», «երկնքից աստղեր թափվելը» տառացիորեն պիտի իրականանան ատոմային ռումբերի ու այլ դժոխային զենքերի պայթյունի և շողարձակման ձևով, որոնց արձակած միայն ճառագայթը համատարած մահ է սփռում` եթե նույնիսկ չհիշենք ամբողջ մթնոլորտի բռնկման հավանականության մասին:
Այս բոլորից ցանկանում ենք հետևություն անել, որ աշխարհը դեպի Երկրորդ Գալուստ է ընթանում այն գծերով, որոնք նախատեսված են Ավետարանի հայտնութենական կանխասացության մեջ:
Մնում է տիեզերական կարգի խանգարումը: Նրա էլ նախօրյակին չե՞նք արդյոք: Մարդու թափանցումն արտամթնոլորտային տարածություն, դեպի մոլորակներ նրա արշավանքները չնախատեսված ինչ-որ սխալի հետևանքով արեգակնային համակարգում տիրող ներդաշնակությունը խանգարելու պատճառ չե՞ն դառնա արդյոք… Մահկանացուներիս տրված չէ «գիտենալ ժամերն ու ժամանակները»74 Քրիստոսի Երկրորդ Գալստյան: Բայց բավական նախանշաններ են տրված, որոնց հիման վրա կարող ենք ասել, թե ժամանակների երկրորդ լրումից հեռու չենք: Չգիտենք, թե ամառը ո՞ր օրը կգա, բայց գիտենք, որ անպատճառ պիտի գա: Թզենու` տերևներ արձակելն ինքնին նշան է, որ ամառը մոտ է75:
Հիսուսը գուշակեց նաև Երուսաղեմ քաղաքի «կատարածը» և կործանումը: Նրա խոսքերից շուրջ 40 տարիներ հետո Նրա ասածները տառացիոր են իրականացան: 70 թվականին հռոմեացիները հիմնահատակ կործանեցին այս ապստամբ քաղաքը, որը չիմացավ իր փրկության ժամը և սպանեց իրեն ընդառաջ եկած Փրկչին: Սա աշխարհի կործանման նախապատկերն էր: Պատմությունը պետք է կրկնվի ավելի լայն և համապարփակ չափերով: Մեկի իրականացումը մյուսի իրականացման հավաստիքն է: Երկուսի կործանման պատճառներն էլ նույնն են լինելու. մարդու ապստամբությունն Աստծո դեմ:
«Խորհուրդ մեծ և սքանչելի» է Քրիստոսի Առաջին Հայտնությունը` Աստվածհայտնությունը: Նույնքան «մեծ», սակայն «սոսկալի» խորհուրդ է Քրիստոսի Երկրորդ Հայտնությունը:
Առաջին Հայտնությունը լավագույնս հասկանալի և ըմբռնելի է Ավետարանի առաջին էջերում պատմվող սրտագրավ ու պարզունակ դրվագներով: Երբ մտնում ենք աստվածաբանության բավիղները, երբ փորձում ենք ոտք դնել «բնությունների» և «փրկագործության» իմաստասիրական հասկացությունների լաբիրինթոս, տառացիորեն փակուղու ենք հանդիպում և դուռ բացում այնպիսի վեճերի, որոնք իրապես վերջ չունեն: Այդպես էլ, եթե փորձենք Երկրորդ Գալստյան «գիտական», «հոգեբանական» կամ «պատմական» որակվող մեկնաբանությունների մեջ մխրճվել, տառացիորեն փակուղու կհանգենք: Ավետարանում ասվածները բավական հստակ են և ավելի քան թափանցիկ` մեզ պատմության ներկա շրջանի վախճանը բացատրելու համար: Պատմության նոր շրջանն սկսվեց Քրիստոսի Առաջին Գալստյամբ, որից սկսած` հաշվում ենք պատմությունը թվագրող ներկա թվականը` «Յամի Տեառն»-ը76: Եվ այս շրջանն իր վախճանին կբերվի Քրիստոսի Երկրորդ Գալստյամբ:
Ինչպես պատմության հին շրջանը` «նախքան Քրիստոսը», նախապատրաստությունն է նոր շրջանի և նոր թվականի, այնպես էլ Քրիստոսի Ծննդյանը հաջորդող ամբողջ պատմությունը նախապատրաստությունն է Երկրորդ Գալստյան ու դրան հաջորդող շրջանի: Հետաքրքրական նմանություն կա պատմության երկու շրջանների առաջընթացների կերպերի մեջ: Որքան մոտենում ենք «ժամանակների լրումին», այնքան ավելի է արագանում պատմության առաջխաղացման «տեմպը»: Պատմության բեմի վրա մարդու երևալուց` նրա «ստեղծումից», մինչև իբրև բանական էակ ձևավորվելը և մինչև ընկերային կազմակերպություն հազարավոր, բյուրավոր և, թերևս, միլիոնավոր տարիներ անցան: Բայց մարդն իր կրոնական, մտավոր և վարչական նվաճումներն իրագործեց առավելաբար Քրիստոսի Առաջին Հայտնությունը կանխող հազար տարիների ընթացքում: Եբրայական միաստվածության կրոնը, որը «Մեսիային» ընդունելու և ըմբռնելու նախապատրաստությունն էր, անհիշելի ժամանակներ ապրեց իր նախնական վիճակում, բայց լիովին կազմավորվեց մարգարեներով, իմաստուններով ու քահանաներով, ովքեր հետզհետե, նախքան Քրիստոսը 1000 -ական թվականներից մինչև առաջին դար, այս ժողովրդին տվեցին Աստծո Խոսքը, Իմաստությունը և Օրենքը: Հունական իմաստասիրությունը, գրականությունը և գեղարվեստը, խարխափումի երկար շրջան բոլորելուց հետո, իրենց զենիթին հասան նախքան Քրիստոսը 5-6 -րդ դարերի ընթացքում:
Հռոմեական վարչական հոյակապ համակարգն իր կատարելությանը հասավ նախքան Քրիստոսի Ծնունդը 100 թվականին` եգիպտական, ասորաբաբելական, պարսկական և հունական կայսրությունների հազարավոր տարիների փորձերից հետո: Այս բոլորը նախապատրաստություն էր Աստծո ստեղծելիք նոր մարդկության` քրիստոնեական Եկեղեցու համար, որը հաստատվեց «առաքյալների և մարգարեների հիման վրա», գործածեց հունական իմաստասիրական եզրերը, գրական սեռերը և գեղարվեստը` ինքն իրեն, սեփական աստվածաբանությունն ու պաշտամունքը արտահայտելու համար, և իր եկեղեցական կազմակերպության համար որդեգրեց հռոմեական վարչական համակարգը:
Նույն երևույթը կրկնվում է «նոր» ժամանակներում: Անցնող 50 տարում շատ ավելի առաջադիմություն է եղել, քան նախորդ 1900 տարիների ընթացքում: Եվ այսօր, անցնող հինգ-տասը տարիների ընթացքում պատմությունն այնքան և ավելի ճանապարհ է կտրել, որքան` նախորդ 50 տարիների ընթացքում, որոնք պատմության ամենաարագավազ տարիներն էին: Այս բոլորը նշանակում է, որ մենք գահավիժորեն կամ տիեզերանավերի խելացնոր արագությամբ դիմում ենք դեպի ժամանակների վախճան…
Տիեզերքի մեծագույն դրամայի հիշատակումով է փակվում Մեծ պահքի կիրակիների այս` այնքան իմաստալից ոսկե շղթան: Քրիստոսի Երկրորդ Գալստյամբ բացվում է մի նոր դարաշրջանի` «նոր երկնքի ու նոր երկրի»77 վարագույրը, ուր Մեծ պահք այլևս չպիտի գոյություն ունենա, ոչ էլ այն ժխտ ական երևույթները և պատճառները, որոնք անհրաժեշտ դարձրեցին Մեծ պահքը: Այս նոր միջավայրում ուրախությունը, ցնծությունը և «արդարությունը պիտի բնակվեն»78: Եվ նրա բնակիչները «հաղթողները»79 պիտի լինեն…
http://pahq.info
