Հրեաների առաքելությունն էր, իբրև ազգ, իբրև ընտրյալ ժողովուրդ, ստեղծելու համապատասխան մի միջավայր, որտեղ պիտի ծնվեր Սբ. Մարիամ Աստվածածինը: Ամեն ազգ կամ հասարակություն ի վիճակի չէ Սբ. Մարիամ Աստվածածին ծնել: Ինչու՞ այսօր մեզանում «Նարեկացիներ», «Շնորհալիներ», «Գրիգոր Լուսավորիչներ» չեն ծնվում, որովհետև մենք հոգեպես և բարոյապես դրան պատրաստ չենք:
Հին Ուխտում նախ կար մարդկության փրկության ծրագիր, որը նահապետների ու մարգարեների շառավղով անցնում և հասնում է մինչև Քրիստոս, մինչև մեր օրերը: Փրկության ծրագիրը նախապատրաստեց Աստված, բայց միշտ չէ, որ այն, ինչ Աստված նախատեսում է, մարդը դրան համաձայնում է: Շատ դեպքերում այն, ինչ Աստված կամենում է, մե՛նք չենք կամենում` հակադրվելով Աստծո կամքին: Հետևաբար Աստված արեց ամեն բան, որպեսզի մարդիկ պատրաստ լինեին ընդունելու այդ փրկությունը և Փրկչին: Աստված անընդհատ ուխտ էր կապում նահապետների և իր ժողովրդի հետ: Նախ Աստված ուխտ կապեց ժողովրդի հետ և նրանց հավատարմության դիմաց խոստացավ օրհնություն: Ապա Աստված ընտրեց մարգարեներին, որոնց նպատակն էր մարդկանց նախապատրաստել Քրիստոսի գալստյանը: Քրիստոս գալով աշխարհ ասաց, որ միայն հրեաներինը չէ փրկությունը, ինչպես կարծում էին հրեաները, այլ փրկությունը բոլորինն է, անկախ ազգային պատկանելիությունից:
Հետևաբար, ի՞նչ փրկության մասին է խոսքը: Քրիստոսի փրկությունը սկսվեց Աստվածային ողորմությամբ և սիրով: Որպեսզի մենք փրկության արժանանանք, առաջին և ամենակարևոր պայմանը Աստվածային այդ սիրուն արձագանքելն է, ինչպես Հովհաննես առաքյալն է մեզ սովորեցնում.«Աստծո սերն այս ձևով է հայտնվել մեզ. Աստված Իր միածին Որդուն ուղարկեց աշխարհ, որպեսզի կյանք ունենանք նրանով: Ճշմարիտ սերն այս է. ոչ թե մենք սիրեցինք Աստծուն, այլ Աստված ի՛նքը սիրեց մեզ և ուղարկեց Իր Որդուն» (Ա Հովհաննես 4.9-11): Հետևաբար փրկությունը մարդու ձգտումն է ազատվել չարից թե՛ բարոյապես, թե՛ ֆիզիկապես: Եթե համեմատենք Հին և Նոր Կտակարանները, ապա Հին Կտակարանում փրկության գաղափարը ավելի նյութական իմաստով էր ընկալվում և դրսևորվում: Օրինակ` Եգիպտոսից ելքը. սա էլ փրկության դրսևորում էր, մարդիկ ձգտում էին ստրկությունից ազատագրվելու: Հրեաների համար սա լուրջ նպատակ էր: Ք. Ա. 6-րդ դարում հրեաները գերեվարվեցին Բաբելոն, տաճարը քանդված էր, կործանված էր Իսրայելի պետությունը, ժողովուրդը գերության էր մատնված, նույնիսկ շատ հրեաներ ապաստանել էին Հայաստանում: Հրեաների համար փրկության դրսևորում էր նաև Բաբելոնի գերությունից վերադարձը: Երջանիկ, ապահովագրված և պաշտպանված լինելը, երկարակեցություն ունենալը փրկության ձգտումի դրսևորումներ էին, թեև` նյութական իմաստով: Սակայն ժամանակի ընթացքում փրկության նյութական պատկերացումները վերափոխվեցին հոգևորի: Երբ արդեն խնդիր դրվեց հոգու փրկության գաղափարը հասկանալու, դրանով ապրելու, ծնվեց մեկ ուրիշ հակասություն. մարդու համար դա անհնարին է: Մարդը հասկացավ, որ ինքը ինքնուրույն փրկվել չի կարող: Որքան էլ մարդը պահեց Աստծո պատվիրանները և պատգամները, սակայն դրան զուգահեռ կորցրեց կամ վատնեց ամեն տեսակ հնարավորություն Աստծո պատկերը իր մեջ վերագտնելու և փրկվելու: Մարդը սկսեց օրենքը պահել ձևականորեն, ընկավ ձևապաշտության ու կեղծավորության մեջ: Երբ մենք խոսում ենք Քրիստոսի փրկագործության, խաչելության ու մահվան մասին, ի՞նչն ենք կարևորում: Հիսուս մարդացավ, կիսեց մեր մարդկային ցավերը, ողբերգությունը, խաչվեց մեր փոխարեն, մեռավ և այդպիսով Քրիստոսի մարմնի հետ մեռավ ամբողջ Հին կտակարանյան կեղծավոր, ձևապաշտ, հիվանդ մարդկային բնությունը: Այսինքն`Քրիստոս մեր մարդկային բնությունը վերցրեց, որը հիվանդ էր, տկար, կրքերով ու ցանկություններով լեցուն ու Իր մահով այդ մեղավոր մարմինը թաղեց, իսկ Իր հարությամբ ծնեց նոր մարդուն` նրան տալով նոր կյանք և նոր հնարավորություններ: Մենք շատ հաճախ ենք շեշտը դնում դրախտի և դժոխքի միջև եղած հակասության վրա, բայց եթե մենք Ավետարանը ուշադիր կարդանք, կտեսնենք, որ այնտեղ այդքան էլ հաճախ չի խոսվում մարդու կործանման մասին. ընդհակառակը ավետարանում շատ ավելի խոսվում է մարդու փրկության մասին: Աստված ցանականում է, որ մարդը փրկվի և ոչ թե կործանվի կամ դժոխք գնա: Խոսվում է նաև նրա մասին, թե ինչպես պետք է մարդը փրկության արժանանա, և Աստված տալիս է բոլոր այդ հնարավոր միջոցները կամ ցույց տալիս ճանապարհները փրկության: Ավետարանը մեզ մաքսիմալ կերպով հնարավորություն է տալիս փրկվելու և ոչ թե կործանվելու: Բոլոր քրիստոնյաներն էլ, այդ թվում նաև մենք, ասում ենք, որ կարիք ունենք փրկության և մեր փրկությունը տեսնում ենք Քրիստոսի մեջ:
Բայց երբ հարցը հասնում է ավելի գործնական մակարդակի, մեր կարծիքները շատ հաճախ կիսվում են: Տեսե՛ք, որքան աղանդներ կան, և ամեն աղանդ Աստվածաշունչը ձեռքին ասում է.«սա՛ է փրկության ճանապարհը»: Այն, որ Քրիստոս է մեր փրկիչը, բոլորը համաձայն են:
Սակայն` ինչպե՞ս մարդը պետք է փրկվի և ի՞նչ է փրկությունը, ահա այստեղ սկսվում է տարակարծությունը: Ոմանք ասում են. «ընդունիր Քրիստոսին և դու կփրկվես, խոստովանիր, որ Քրիստոսն է քո փրկիչը»: Ոմանք էլ ասում են, թե Սուրբ Հոգով լցված լեզուներով եթե խոսես` կփրկվես, ոմանք էլ` թե տասանորդ տաս, կփրկվես: Թվում է, թե Սուրբ Գրքով հիմնավորում են իրենց վարկածը, բայց Ավետարանն իր ընդհանուր կոնտեքստի մեջ, երբեք չի ասում, որ լեզուներ խոսելով կփրկվես, կամ` խոստովանիր Քրիստոսին իբրև Փրկիչ:
Աստվածաշունչը փրկության հարցում տալիս է մեր ամենակարևոր հարցի պատասխանը, թե ի՞նչ պետք է անի և ի՞նչ պետք է իմանա մարդը, որ իր փրկությունը իրական դառնա:
Աստվածաշունչը մեզ Քրիստոսի երկրորդ գալստյան ժամանակի մասին տեղեկություն չի տալիս, սա մարդուն չի բավարարում և վերջինս փորձում է դա ինքնուրույն իմանալ: Աստված մեզ ասում է, որ պետք է բարիք գործենք, սիրենք, ներենք, որպեսզի փրկության արժանանանք: Բայց սա էլ մեզ չի բավարարում, Աստծուց ավելին իմանալու ցանկությամբ «փորձում» ենք Աստուծո հոգին և «փորձության» ենթարկում Նրան` ընկնելով ծայրահեղությունների գիրկը: Ցանկացած աղանդ սա է անում:
Ավետարանը մեզ ասում է, որ Քրիստոս խաչվեց, մահացավ և երրորդ օրը հարություն առավ, այսքանը բավական է մեր փրկության համար: Բայց մարդու համար բավական չէ, նա ցանկանում է իմանալ, թե ինչի՞ց մահացավ Քրիստոս: Այսօր կան կարծիքներ, թե Քրիստոս մահացավ սրտի կաթվածից: Գուցե այդպես է, բայց եթե մենք ենթադրենք, որ Քրիստոս սրտի կաթվածից մահացավ, ի՞նչ է փոխվում կամ որքանո՞վ է դա ավելացնում մեր փրկության հույսը կամ հնարավորությունը:
Գիտենք, որ մարդը կատարյալ չէ, մեղավոր է, բայց այդուհանդերձ իր փրկության ճանապարհին մարդը պետք է հստակ գիտակցի, որ ունի անգնահատելի և հրաշալի մի բան՝ Աստծո պատկերն իր մեջ: Մյուս կողմից էլ մարդու սիրտը լեցուն է չարիքներով ու չար խորհուրդներով, սակայն Աստծո պատկերը մնում է մարդու մեջ: Մեղքի արդյունքում փոխվում է մարդկային էությունը, մտքերը, պատկերացումները, և մարդը այլևս նախկինը չէ, անգամ դարձի գալուց հետո էլ մարդը նախկինը չի կարող լինել: Այս իմաստով տեղին է հիշել առաջին մեղքի հանգամանքը, երբ Ադամն ու Եվան արդարանում էին` մեղքը բարդելով դիմացինի վրա:
Այդ «արդարանալը» այսօր էլ շարունակվում է: Ո՞րն էր առաջին մեղքի էությունը. մարդու` սեփական սկզբունքներով ապրելու անկարողության դրսևորումը: Այսինքն, մարդը չկարողացավ իր սեփական սկզբունքներով ապրել և ծնվեց առաջին մեղքը:
Հստակ է, որ մենք Ադամի գործած մեղքի պատասխանատվությունը մեր վրա չենք կրում, բայց մենք կրում ենք Ադամի մեղավոր բնությունը, Ադամի մեղավոր մարմինը, ինչը և մեզ ժառանգություն թողեց: Հետևաբար փրկությունը քրիստոնության մեջ մեղքի իշխանությունից ազատագրվելն է և սեփական սկզբունքներով ու հոգևոր արժեքներով ապրել կարողանալը: Մարդը կարող է խոստովանել իր մեղքերը, թողություն ստանալ, փրկության ճանապարհին կանգնել, բայց հետո կես ճանապարհից ետ կանգնել և վերադառնալ իր նախկին պիղծ կամ մեղավոր կյանքին, որովհետև իր արժեքների և սկզբունքների մեջ հաստատուն և ամուր չէ: Շատ հաճախ մարդիկ ասում են, որ մի՞թե Աստված այդքան «նեղացկոտ» է, որ հազարավոր տարիներ հիշում է ադամական մեղքը և չկարողացավ ներել առաջին մեղքը, չէր կարո՞ղ Աստված հենց այնպես, առանց պայմանականությունների մեզ ներել: Աստված կարող էր ներել, քանի որ Աստծո համար անհնարին ոչինչ չկա: Պատկերացրեք, եթե այս պահին Աստված ասեր` ես ձեզ ներում եմ, եկեք դրախտ, մենք էլ հենց այնպես վեր ենք կենում ու մեր մարդկային մեղքերով գնում դրախտ: Ի՞նչ է դառնում այդ դրախտը, եթե ոչ՝ դժոխք: Պատկերացրեք այս երկրի վրա, այս կարճ ժամանակահատվածի մեջ, այս չարիքը մեզ համար անտանելի է, ուր մնաց այն մեզ հետ տանենք հավիտենականություն: Մի ամբողջ հավիտենականություն մենք պետք է ապրենք այդ չարիքի մեջ: Սա չէ մեր փրկության ճանապարհը: Աստված ասում է, որ մինչ հավիտենականություն գալը, անհրաժեշտ է փրկության ճանապարհով անցնել` հրաժարվելով մեղքից և նրա իշխանությունից: Ամեն օր կարդում ենք և լսում ենք, որ Քրիստոսն է մեր Փրկիչը, ի՞նչ է սա նշանակում. Քրիստոս գալով աշխարհ ոչ միայն ճշմարտության մասին քարոզեց և սովորեցրեց, այլ Քրիստոս մեր Փրկիչն է այն պատճառով, որ հենց Ինքն էր այդ մարմնացյալ ճշմարտությունը: Քրիստոս մեզ իբրև փրկության ճանապարհ ասում է, որ Ես եմ դուռը, Ես եմ ճանապարհը, ճշմարտությունը և կյանքը, այսինքն` Քրիստոսով, Քրիստոսի հետ և Քրիստոսի մեջ է մեր փրկությունը: Թեև հնարավոր է, որ մարդն առանց Քրիստոսի լինի բարոյական մարդ և փորձի հասնել կատարելության, բայց իրականում փրկության հասնելու միակ ճանապարհը Քրիստոսն է:
«Մենք վստա՞հ ենք, թե՞ հույս ունենք, որ պետք է փրկվենք». այս հարցը կոնկրետ պատասխան չունի: Ամեն մարդ ինքը պետք է փորձի այս հարցի պատասխանը գտնել: Երբ մենք խոսում ենք մեր փրկության վստահության մասին, նկատի ունենք մարդու անձնական վստահությունը: Օրինակ` երբ ես վստահություն ունեմ, որ կփրկվեմ, ես նկատի ունեմ, որ ես անձամբ կհասնեմ, ես կփորձեմ հասնել փրկության և սա նման է այն բանի, որ երբ զինվորը գնում է ռազմաճակատ ասում է.«Ես գնում եմ հաղթելու», եթե զինվորը վստահ է, որ ինքը պիտի հաղթի, դա չի նշանակում, որ չպետք է կռվի, բայց ինքը վստահ է, որ պիտի հաղթի, ինչպես որ ոչ մի զինվոր չի գնում պատերազմի՝ ասելով.«Գիտե՞ս, ես գնում եմ մեռնելու»: Բոլորն էլ հավատում են, որ պիտի հաղթեն, բայց որպեսզի հաղթեն, պետք է անպայման կռվեն և պայքարեն: Հետևաբար, երբ մենք վստահություն ունենք, որ պետք է փրկության արժանանաք, մենք` քրիստոնյաներս, այնուամենայնիվ, փրկության համար պետք է պայքարենք մեղքի դեմ և այս կոնտեքստում փրկության հարցը դրվում է ոչ թե, որ ես ի վիճակի եմ փրկվելու, այլ` Քրիստոս կարող է ինձ փրկել: Մենք այս վստահությամբ ենք գնում դեպի Քրիստոս և քայլում փրկության ճանապարհով:
Երբ աշակերտները Քրիստոսին հարցնում են, թե ինչպե՞ս ենք փրկվելու, ինչպե՞ս պետք է լինի մեր փրկությունը, Քրիստոս ասում է. «Մարդու համար դա անհնարին է, իսկ Աստծո համար` հնարավոր» : Շատ քրիստոնյաներ էլ, հավատ չունենալով փրկության նկատմամբ, այսպես են ասում. «Դե լավ գիտես, ես ի վիճակի չեմ փրկության, ես ո՞վ եմ, որ փրկվեմ, ես արժանի չեմ կամ չեմ հավատում, որ այսքան մեղքերով հանդերձ փրկության կարժանանամ»: Այսինքն, փրկության նկատմամբ թերահավատությունը, գալիս է նրանից, երբ որ մենք մեղքին վերաբերվում ենք ի միջի այլոց, այս դեպքում արդեն ծնվում է փրկության անկարելիությունը: Եթե մարդը իր փրկության հարցում հույսը դրել է միայն իր վրա, ապա չի կարող ակնկալել Աստծո օրհնությանը և ապավինել Աստծո օգնությանը: Հետևաբար, առանց Աստծո ողորմության և սիրո հնարավոր չէ, որ մարդը փրկվի, քանի որ միայն առանձին մարդն՝ առանց Աստծո, ոչինչ է:
http://holytrinity.am/
Տեր Եսայի քահանա Արթենյան
